Η Ηθική Σχέση Ανθρώπων και Ζώων Σύμφωνα με τον Ιμμάνουελ Καντ
Ο Ιμμάνουελ Καντ, ένας από τους πιο επιδραστικούς φιλοσόφους όλων των εποχών, έχει αφήσει πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη στη φιλοσοφία της ηθικής και του ορθού λόγου. Μια από τις φράσεις που του αποδίδονται και έχει ιδιαίτερη απήχηση στη σύγχρονη κοινωνία είναι:
“Αυτός που είναι σκληρός με τα ζώα είναι εξίσου σκληρός με τους ανθρώπους. Μπορούμε να κρίνουμε την ψυχή ενός ανθρώπου από τη συμπεριφορά του στα ζώα.”
Αν και δεν υπάρχει άμεση τεκμηρίωση ότι αυτή η φράση ανήκει αυτολεξεί στον Καντ, το πνεύμα της συνάδει με τις ηθικές του απόψεις. Ο Καντ υποστήριζε ότι, παρότι τα ζώα δεν έχουν αυτονομία και ηθική αξία από μόνα τους, η συμπεριφορά μας προς αυτά αντανακλά την ηθική μας στάση απέναντι στους ανθρώπους. Ας εξετάσουμε βαθύτερα τη σημασία αυτής της σκέψης και τη σύνδεση μεταξύ της καλοσύνης προς τα ζώα και της ηθικής ακεραιότητας του ανθρώπου.
Η Καντιανή Ηθική και η Σχέση Ανθρώπου – Ζώων
Ο Καντ στη φιλοσοφία του διαχώριζε τους ανθρώπους από τα ζώα με βάση τη λογική και την αυτονομία τους. Κατά την καντιανή ηθική, μόνο οι άνθρωποι έχουν ηθική αξία από μόνοι τους, καθώς είναι ικανοί να ακολουθούν ηθικούς κανόνες μέσω του καθαρού λόγου.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η κακομεταχείριση των ζώων είναι αδιάφορη από ηθική άποψη. Ο Καντ πίστευε πως η σκληρότητα απέναντι στα ζώα διαφθείρει τον άνθρωπο και μπορεί να οδηγήσει σε ανήθικη συμπεριφορά και απέναντι στους συνανθρώπους του. Σε αυτό το πλαίσιο, η φράση που του αποδίδεται αποκτά νόημα: η συμπεριφορά μας προς τα ζώα αντανακλά την ηθική μας υπόσταση.
Ένας άνθρωπος που βασανίζει ή παραμελεί ένα ζώο δείχνει έλλειψη ενσυναίσθησης και ηθικής ανάπτυξης. Αυτή η έλλειψη μπορεί να επεκταθεί και στις ανθρώπινες σχέσεις του, κάνοντάς τον σκληρό και αδιάφορο προς τον πόνο των άλλων.
Η Σύγχρονη Ψυχολογία Επιβεβαιώνει τον Καντ
Σήμερα, πλήθος ψυχολογικών μελετών δείχνουν ότι η σκληρότητα προς τα ζώα συνδέεται με αντικοινωνική συμπεριφορά. Πολλοί εγκληματολόγοι έχουν βρει ότι οι κακοποιοί και οι εγκληματίες υψηλής επικινδυνότητας συχνά ξεκίνησαν κακοποιώντας ζώα στην παιδική τους ηλικία. Η έλλειψη σεβασμού προς μια ανυπεράσπιστη ζωή, όπως αυτή ενός ζώου, μπορεί να κλιμακωθεί σε βίαιη συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους.
Ακόμη και σε πιο ήπιες μορφές, η αδιαφορία προς τα ζώα είναι ένδειξη ψυχικής και ηθικής φτώχειας. Οι άνθρωποι που αγαπούν και σέβονται τα ζώα τείνουν να είναι πιο συμπονετικοί, στοργικοί και καλοσυνάτοι προς τους συνανθρώπους τους.
Η Σχέση με τα Ζώα ως Καθρέφτης της Κοινωνίας μας
Η ηθική στάση απέναντι στα ζώα δεν είναι απλώς μια ατομική υπόθεση αλλά και ένας δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας. Οι πιο προοδευμένες κοινωνίες έχουν αυστηρούς νόμους για την προστασία των ζώων, αναγνωρίζοντας πως ο τρόπος που φερόμαστε στα πιο αδύναμα πλάσματα καθορίζει και την ανθρωπιά μας.
Η συμπεριφορά μας απέναντι στα ζώα είναι καθρέφτης της ηθικής μας ακεραιότητας και της κοινωνίας μας γενικότερα. Ο Ιμμάνουελ Καντ, ακόμα κι αν δεν διατύπωσε ακριβώς αυτή τη φράση, κατέστησε σαφές ότι η καλοσύνη προς τα ζώα είναι θεμελιώδες στοιχείο της ηθικής καλλιέργειας του ανθρώπου.
